Շանիդարը քարեդարյան վաղ հողագործական և վազ անասնապատական առաջին հնավայրերց է։ Այցտեղ տարբեր շեռտերում հայտնաբերել են նեանդերթարյան երեխայի
և ուրիշ վեց մարդանց կմաղք, հայթնաբերվել են բնակարանների հինքեր մթերքների մշակման գործիկներ
Նեոլիթյան տեղփոխություն նեոլիթության հեղափողության ժամանակ մարդը սկսում է ստեղծել իրեն անհրաժեշտ բարիքներ, պահում և բազմացնում կենդանիներ, ածեցնում մրգատու ծարեռ։ Ստեղծվում են ցեղային միյություններ ։
Ոսկեեռռանկյունու տարացկում հայտաբերել են ամենա հին նեոլիթյան հուշարձաներից
միքանիսը հին տածծարներ, արվեստի գֆործեոր, քանդակնԵր, ժաիռապատկերներ
պղնձի քարի դարում մարդը սկսում է ձուլել մենաղը, և ոգտագործել պղնն ձյա գործիկներ։
Ալեք Մելքոնյան 