Հայոց լեզուն անցել է զարգացման երեք փուլ`
- Գրաբար կամ հին հայերեն (5-11րդ դար , Ոսկե դար): Գրաբարով են ստեղծագործել հինգերորդ դարի պատմիչներ Ագաթանգեղոսը, Փարպեցի, Խորենացի, Եղիշե, Եզնիկ Կողբացի:
- Միջին կամ կիլիկիան հայերեն: (Ֆրիկ, Վարդան Այգեկցի, Մ. Գոշ, Քուչակ):
- Աշխարհաբար ` իր երկու տարբերակներով: (17րդ դարից մինչև մեր օրերը)Աշխարհաբարով են գրել Աբովյանը,Ռաֆֆիմ , Մուրացանը, Շիրվանզադեն, Թումանյանը , Իսահակյանը, Տերյանը, Չարենցը Բակունցը, Շիրազը, Սևակը, Սահյանը , Հրանտ Մաթևոսյանը և այլ: Աշխարհաբարից են ծագել այժմյան հայերենի երկու գրական տարբերակները. արևելահայերենը և արևմտահայերենը: Արևելահայերենը ձևավորվել է արարատյան բարբառի հիման վրա, ՀՀ պետական լեզուն է , խոսում են նաև պարսկաստանի հայերը: Արևմտահայերենը ձևավորվել է Պոլսի բարբառի հիման վրա, այն սփյուռքի հայության գրական լեզուն է: Արևմտահայերենով գրել են Դուրյանը, Դանիել Վարուժանը, Մեծարենցը, Սիամանթոն, Գրիգոր Սոհրաբը և Հակոբ Պարոնյանը: 1915 թվականից հետո սփյուռքում ստեղծված գրականությունը կոչվեց սփյուռքահայ գրականություն, որի ներկայացուցիչներն են Շահան Շահնուրը, Համաստեղը, Մուշեղ Իշխանը, Վահան Թեքեյան, Հակոբ Օշականը, Վահե Հայկը, Կոստան Զարյան և ուրիշեր: Կան նաև սփյուռքում ապրող օտարագիր հայ գրողներ, ինչպիսիք են Վիլիամ Սարոյանը, Մայքլ Առլեն կրտսերը, Լևոն Զավեն Սյուրմելյանը (անգլիագիր): Անրի Թրուայան, Վահե Քաչա (ֆրանսագիր): Ալիսի Կիրակոսյանը (իսպանագիր):
Հայոց լեզուն պատկանում է հնդևրոպական լեզվաընտանիքին: Գերմանացի գիտնական Հայնրիխ Հյուբշմանը ապացուցեց, որ հայերենը ինքնուրույն ճյուղ է: Հայերենին ցեղակից են անգլերենը, իտալերենը, իսպաներենը, իռլանդերենը, ֆրանսերենը, դանիերենը, նորվեգերենը, նիդերլանդերենը, շվեդերենը, լատիշերենը, լիտվերենը, բուլղարերենը, չեխերենը, բելառուսերենը, ուկրաիներեն, խորվաթերենը, հնդկերենը, հունարենը, պարսկերենը, քրդերենը, օսեթերեն:
Ալեք Մելքոնյան 